Święte Triduum

Przed nami wyjątkowy czas: świętowanie uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego poprzedzone Triduum Sacrum – trzema świętymi dniami: Wielkim Czwartkiem, Wielkim Piątkiem i Wielką Sobotą.

Sformułowania triduum nie można tłumaczyć po prostu „trzy dni”. Nie chodzi wszakże o godziny i doby, ale o kolejne fazy misterium paschalnego: ostatnia wieczerza, męka i śmierć, spoczynek w grobie i zmartwychwstanie.

WIELKI CZWARTEK

To dzień jedności. Poranne godziny były poświęcone pojednaniu grzeszników publicznych. W pierwszych wiekach wiązało się to z wieloma modlitwami i symbolicznymi działaniami. Stąd spotykamy się z innym określeniem tego dnia: Czwartek pojednania.

Przed południem odprawiana jest w każdej katedrze na świecie Msza święta krzyżma, koncelebrowana przez kapłanów z danej diecezji pod przewodnictwem biskupa. Podczas niej biskup święci oleje, które są używane przy udzielaniu sakramentów. Tego dnia księża odnawiają swoje przyrzeczenia kapłańskie.

Triduum Paschalne w sensie ścisłym rozpoczyna się Mszą Wieczerzy Pańskiej, wieczorem. To chwila, aby zafascynować się tajemnicą sakramentu Eucharystii i kapłaństwa. Podczas hymnu Chwała na wysokości Bogu biją dzwony, które zamilkną aż do radosnego Alleluja w Wielką Sobotę.

W liturgii występuje charakterystyczny dla tego dnia obrzęd: mandatum (łac. przykazanie), obrzęd umycia nóg. „Przykazanie nowe daję wam, abyście się wzajemnie miłowali” (J 13, 34). Początkowo był stosowany po zakończeniu Eucharystii, jednak od 1955 r. przewidziany jest po homilii. Za czasów św. Benedykta z Nursji gest ten stanowił wyraz gościnności przy wydzielaniu żywności biednym, natomiast ­jako gest liturgiczny istnieje od ­synodu w Toledo. Co ciekawe, niegdyś był zarezerwowany dla opatów i biskupów, a dziś poleca się go w każdej parafii. To nie tylko naśladowanie czynu Chrystusa. Chodzi o przejęcie czynu, który początkowo szokuje.

Po Komunii świętej następuje przeniesienie Najświętszego Sakramentu. Wykonuje się wtedy słynny hymn św. Tomasza z Akwinu Sław języku tajemnicę. Ozdabia się wówczas inny ołtarz (miejsce) przechowywania Świętych Postaci. W odnowionej liturgii nie mówi się już o ciemnicy, lecz o ołtarzu wystawienia.

Po Eucharystii zdejmuje się obrusy z ołtarza. W tym symbolu doszukujemy się rozebrania Jezusa z szat i pozostawienia Go samego.

WIELKI PIĄTEK MĘKI PAŃSKIEJ

Jest to jedyny dzień w ciągu roku, kiedy nie sprawuje się Eucharystii. Z Ewangelii wiemy, że Jezus zmarł o godzinie 9.00, tj. 15.00. Gromadzimy się na nabożeństwie Męki Pańskiej – prostym w swej surowości i powadze.

Liturgia rozpoczyna się w ciszy. Kapłan po dojściu do prezbiterium pada na twarz. Prostracja, czyli leżenie krzyżem, to gest najniższego uniżenia się przed Bogiem. W taki sposób modlą się m.in. mężczyźni przed przyjęciem święceń kapłańskich; dawniej kapłan rozpoczynał w ten sposób każdą Eucharystię. Proklamowana jest Pasja według św. Jana. Umiłowany apostoł podkreśla w swym przekazie królewską godność Jezusa (stąd czerwony kolor ornatu).

Po odczytaniu opisu męki Pańskiej następuje dziesięć wezwań modlitwy powszechnej. Kościół chce w tym dniu modlić się absolutnie za każdego. Znajdziemy więc błagania za wierzących i poszukujących Boga, chrześcijan i Żydów, którzy ukrzyżowali Chrystusa.

Rozpoczyna się adoracja krzyża, po której krzyż zostawia się przed ołtarzem. Od tego momentu aż do Wigilii Paschalnej przechodząc przed krzyżem, należy przyklęknąć, jak przed Najświętszym Sakramentem.

Ołtarz nakrywa się obrusem, na którym umieszczamy Najświętszy Sakrament. Ponieważ nie uczestniczymy tego dnia w Eucharystii, nie ma konsekracji. Przyjmujemy Chleb konsekrowany w Wielki Czwartek.

Po Komunii świętej Najświętszy Sakrament w monstrancji przykrytej przezroczystym welonem przenosimy do Grobu Pańskiego.

WIELKA SOBOTA

To dzień spoczywania Jezusa w grobie i zstąpienia do Otchłani. Dzień żałobnej ciszy. Gromadzimy się na adoracji przy grobie. W Polsce błogosławimy pokarmy na stół wielkanocny. Warto zwrócić uwagę, że księża błogosławią jajka, wędliny i inne pokarmy, wykonując nad nimi znak krzyża. Nie potrzeba wykonywać wówczas znaku krzyża, nikt z nas nie jest bowiem jajkami, wędlinami ani innymi pokarmami.

NIEDZIELA ZMARTWYCHWSTANIA

Wieczorem w sobotę rozpoczynamy świętowanie Wigilii Paschalnej. W istocie jest to pierwsza Msza święta okresu zmartwychwstania Pańskiego. Wigilia jest nocnym czuwaniem, nawiązującym do nocy wyjścia Izraelitów z Egiptu, zwłaszcza do nocy powstania z martwych Jezusa.

To najważniejsza Eucharystia w całym roku. Rozpoczyna się poświęceniem ognia i przygotowaniem paschału. Poświęcony ogień symbolizuje światłość Bożą, udzieloną nam przez Syna, by budził tęsknotę za niebem. Kapłan (lub osoba świecka) wykonuje Exultet – Orędzie Wielkanocne. To przepiękne uwielbienie Chrystusa przynoszącego światu zbawienie.

W tym dniu mamy rozbudowaną liturgię słowa – dziewięć czytań: siedem ze Starego i dwa z Nowego Testamentu. Po każdym czytaniu i psalmie jest kolekta. Natomiast po ostatnim czytaniu zapala się świece ołtarzowe, śpiewając hymn Chwała na wysokości Bogu. Biją wówczas dzwony i w końcu odzywają się organy, które umilkły w Wielki Czwartek. Rozpoczyna się ­liturgia chrzcielna, podczas której święcimy wodę. Może mieć miejsce sakrament chrztu dorosłych i odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych. Liturgia Wigilii Paschalnej powinna zakończyć się procesją, która obwieszcza całemu światu (a przynajmniej okolicznym mieszkańcom) radosną nowinę Zmartwychwstania. Jednak zazwyczaj ma ona miejsce następnego dnia, przed pierwszą Mszą świętą.

Życzę, abyśmy w tych świętych dniach odkrywali tajemnice naszego zbawienia, a Pascha (przejście ze śmierci do życia), którą podjął Chrystus, stała się także naszym udziałem. Wówczas będziemy naprawdę świętować!

Artykuł pochodzi z Miesięcznika Różaniec – KWIECIEŃ 2017 r.